اتصالات ابزار دقیق چیست و چه انواعی دارد؟
مقدمه
اتصالات ابزار دقیق چیست و چه انواعی دارد؟ در سیستم‌های ابزار دقیق (Instrumentation Systems)، اتصالات یا Fittings نقش حیاتی در اتصال ایمن و بدون نشتی اجزای مختلف همچون ترانسمیتر، گیج فشار، منیفولد، رگولاتور و تیوب دارند.
این قطعات کوچک ظاهراً ساده، اما بسیار دقیق هستند و در سیستم‌های تحت فشار بالا، سیالات خورنده و محیط‌های حساس، عملکرد آن‌ها می‌تواند ضامن ایمنی، دقت اندازه‌گیری و دوام تجهیزات ابزار دقیق باشد.
مفهوم اتصالات ابزار دقیق
«اتصال ابزار دقیق» یا Instrumentation Fitting به یکی از اجزای مکانیکی گفته می‌شود که برای برقراری اتصال بین لوله‌ها، شیلنگ‌ها یا تجهیزات ابزار دقیق طراحی می‌شود.
این اتصالات معمولاً از استنلس استیل 316، برنج، مونل یا آلیاژهای نیکل ساخته می‌شوند تا در برابر فشار، دما و خوردگی مقاوم باشند.
اتصالات ابزاردقیق برخلاف فیتینگ‌های پایپینگ صنعتی، نیازمند تلورانس دقیق‌تر، سطح آب‌بندی بسیار صاف و گشتاور سفت‌کاری کنترل‌شده هستند.
برای مشاهده و بررسی انواع اتصالات ابزار دقیق مطابق با استانداردهای بین‌المللی کلیک کنید.
انواع اتصالات ابزار دقیق (Instrumentation Fitting Types)
اتصالات ابزار دقیق از نظر نوع اتصال، طراحی، و نحوه آب‌بندی به گروه‌های زیر تقسیم می‌شوند:
۱. اتصالات فشاری (Compression Fittings)
پرکاربردترین نوع اتصال در سیستم‌های ابزار دقیق است.
این اتصالات با استفاده از Ferrule (فریت) و Nut (مهره) باعث آب‌بندی بین تیوب و بدنه اتصال می‌شوند.
زیرمجموعه‌ها:
- Single Ferrule Fitting: دارای یک فریت؛ سرعت نصب بالا اما حساس‌تر به فشار.
- Double Ferrule Fitting: شامل دو فریت (Front & Back) برای آب‌بندی ایمن‌تر و امکان باز و بست چندباره.
📈 برندهای شناخته‌شده: Swagelok, Parker, Hoke
۲. اتصالات دنده‌ای (Threaded Fittings)
در این نوع، اتصال از طریق رزوه‌های استاندارد NPT، BSP و ISO برقرار می‌شود.
این اتصالات معمولاً برای ارتباط تجهیزاتی مانند گیج فشار و سوئیچ‌ها به منیفولدها یا بلوک‌ها استفاده می‌شوند.
۳. اتصالات جوشی (Welded Fittings)
برای سیستم‌های فشار بالا یا سیالات سمی، از اتصالات Socket Weld یا Butt Weld استفاده می‌شود تا از نشت کامل جلوگیری شود.
۴. اتصالات سریع (Quick Connect Couplings)
در سیستم‌های کالیبراسیون یا تست، جهت اتصال و جداسازی سریع خطوط فشار یا نمونه‌برداری کاربرد دارند.
این اتصالات معمولاً دارای مکانیزم فنری یا قفل شونده هستند.
۵. اتصالات تیوب به فلنج (Flange Adapters)
در بسیاری از خطوط صنعتی، لازم است تیوب ابزار دقیق به تجهیزات فلنج‌دار متصل شود؛ در این حالت از آداپتورهای فلنجی استفاده می‌شود.
اجزای اصلی یک فیتینگ ابزاردقیق
هر فیتینگ فشاری معمولاً از سه بخش تشکیل می‌شود:
| جزء | وظیفه | جنس معمول |
|---|---|---|
| NUT (مهره) | اعمال فشار و تثبیت اجزا در هنگام مونتاژ | استیل 316 یا آلیاژ نیکل |
| FERRULE (فریت) | ایجاد آب‌بندی بین تیوب و بدنه | استیل، برنج، مونل |
| BODY (بدنه) | بخش اصلی که رزوه و مسیر عبور سیال در آن قرار دارد | استیل 316 |
انتخاب جنس مناسب اتصال
انتخاب ماده ساخت تأثیر مهمی در عمر و عملکرد فیتینگ دارد. مهم‌ترین گزینه‌ها:
| جنس | ویژگی‌ها | کاربرد |
|---|---|---|
| استنلس استیل 316 | مقاوم در برابر خوردگی و دما تا 500°C | صنایع نفت، گاز و پتروشیمی |
| برنجی (Brass) | مقرون‌به‌صرفه و مناسب فشارهای متوسط | سامانه‌های هوای فشرده و آب |
| مونل و هستلوی | مقاومت عالی در برابر محیط‌های اسیدی | صنایع شیمیایی و پالایشگاهی |
تفاوت فیتینگ صنعتی و ابزاردقیق
| ویژگی | فیتینگ صنعتی | فیتینگ ابزاردقیق |
|---|---|---|
| تلورانس ساخت | ±0.2 میلی‌متر | تا ±0.02 میلی‌متر |
| فشار کاری | تا 300 بار | تا 700 بار یا بالاتر |
| مواد آب‌بندی | PTFE یا NBR | فلزی و فریت دوتایی |
| استانداردها | ASME, DIN | ASTM, ISO, MSS SP-99 |
نکات نصب و نگهداری فیتینگ‌ها
- اطمینان از برش صاف و بدون پلیسه‌ی تیوب قبل از نصب
- استفاده از گشتاور مناسب سفت‌کاری طبق دستورالعمل تولیدکننده
- علامت‌گذاری جهت اطمینان از Tightness یکنواخت
- در شرایط لرزش بالا، استفاده از براکت نگهدارنده‌ی تیوب
کاربرد اتصالات ابزار دقیق در صنایع
اتصالات ابزاردقیق در اغلب تأسیسات صنعتی دیده می‌شوند:
- پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها
- ایستگاه‌های تقلیل فشار گاز (PRS)
- صنایع نیروگاهی و بویلرها
- کارخانه‌های داروسازی و غذایی (استیل بهداشتی)
جمع‌بندی
اتصالات ابزار دقیق، اجزای کلیدی در سیستم‌های اندازه‌گیری و کنترل فرآیند هستند و کیفیت و نحوه نصب آن‌ها، مستقیماً بر ایمنی، دقت اندازه‌گیری و طول عمر تجهیزات تأثیر دارد.
انتخاب نوع اتصال (فشاری، دنده‌ای، جوشی) و جنس مناسب باید بر اساس فشار کاری، نوع سیال و استاندارد پروژه انجام گیرد.
🔗 پیشنهاد مطالعه بیشتر:
- منیفولد ولو چیست و چه کاربردی دارد؟
- اصول لوله‌کشی ابزار دقیق (Instrument Tubing)
- راهنمای انتخاب سنسور فشار برای سیستم‌های دقیق
آدرین صنعت به‌عنوان تأمین‌کننده‌ی معتبر اتصالات و فیتینگ‌های ابزار دقیق در سایزها و آلیاژهای متنوع از برندهای معتبر جهانی، راهکارهایی ایمن و دقیق برای سیستم‌های کنترل و مانیتورینگ فرآیند ارائه می‌دهد.
تمامی اتصالات ابزار دقیق عرضه‌شده توسط آدرین صنعت بر اساس استانداردهای ASME، ASTM و ISO طراحی و در فرآیندهای High Pressure – High Temperature (HPHT) قابل استفاده هستند.